تعویض به‌موقع روغن ترمز یکی از مهم‌ترین بخش‌های نگهداری خودروست که اغلب نادیده گرفته می‌شود. روغن ترمز، مایعی هیدرولیک و جاذب رطوبت است که وظیفه آن انتقال فشار پدال به کالیپر ترمز و در نهایت توقف خودروست. با گذشت زمان و جذب آب، خواص آن تغییر کرده و نقطه جوش آن کاهش می‌یابد. این موضوع نه‌تنها عملکرد سیستم ترمز را مختل می‌کند، بلکه می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.
مکانیسم جذب رطوبت و کاهش کارایی
هر روغن ترمز استاندارد، قابلیت جذب درصد مشخصی از رطوبت محیط را دارد. این خاصیت در آغاز قابل کنترل است، اما با انباشته شدن آب:
- نقطه‌جوش روغن کاهش یافته و احتمال بخار شدن در دمای معمولی ترمزگیری افزایش می‌یابد.
- در شرایط پرفشار (مثلاً ترمزهای مکرر در سربالایی)، بخار ایجاد شده باعث ایجاد حباب در مدار هیدرولیک می‌شود.
- حباب‌های هوا منجر می‌شوند تا پدال ترمز نرم شده و فشردن آن فاصله توقف را به‌طرز خطرناکی افزایش دهد.
این پدیده که (بخار گرفتن روغن ترمز)(Vapor Lock) نامیده می‌شود، یکی از شناخته شده ترین دلایل کاهش ناگهانی توانایی توقف خودروست.
خطرات ایمنی در شرایط بحرانی
به تعویق افتادن تعویض روغن ترمز خطرات متنوعی را رقم می‌زند:
- کاهش محسوس حساسیت پدال ترمز و نیاز به نیروی بیشتر
- افزایش فاصله توقف در سرعت‌های بالا
- از دست دادن کنترل خودرو در پیچ‌های تند یا مسیرهای لغزنده
- لغزش در شرایط عیب در سیستم ABS (سیستم ضدقفل ترمز)
- احتمال برخورد با عابر یا خودروهای دیگر در شرایط اضطراری
به‌عنوان مثال، در بخش‌های کوهستانی که راننده مجبور است پیاپی سرعت را کاهش دهد، کاهش عملکرد سیستم ترمز می‌تواند به سرعت باعث حادثه مرگباری شود.
آسیب‌های مکانیکی و هزینه‌های تعمیر
تأخیر در تعویض روغن ترمز تنها به کارایی آن آسیب نمی‌زند، بلکه بروز مشکلات فنی زیر را نیز دامن می‌زند که هزینه‌های سنگینی در پی دارد:
- خوردگی سیلندرها و پمپ ترمز
آب مخلوط‌شده با روغن، خاصیت خورندگی دارد. این خورندگی به سطوح داخلی سیلندر اصلی و فرعی آسیب می‌زند و با نشتی روغن، پدال ترمز سُفت یا نرم می‌شود. تعمیر یا تعویض سیلندر می‌تواند از ۵۰۰ هزار تا دو میلیون تومان هزینه داشته باشد. - سایش کالیپر و شیلنگ‌ها
خورندگی، رزین‌های موجود در روغن را تخریب کرده و با ورود ذرات معلق به کالیپر، سیل‌های لاستیکی آسیب می‌بینند. تعویض شیلنگ‌ها و سیل‌های آلومینیومی یا لاستیکی معمولاً ۲۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان نیاز دارد. - اختلال در عملکرد ABS و سنسورها
روغن آلوده و برافزایش رطوبت می‌تواند سنسورهای چرخ و واحد کنترل ABS را دچار خطا کند. تعمیر یا تعویض این مدارات الکترونیکی از ۱.۵ میلیون تومان شروع شده و تا ۵ میلیون تومان نیز می‌تواند برسد.
هزینه‌های پنهان و افزایش استهلاک
بی‌توجهی به تعویض روغن ترمز هزینه‌های فراتر از آنچه در تعمیرگاه می‌پردازید، به همراه دارد:
- مصرف زودرس لنت و دیسک ترمز به دلیل فشار غیرمتعارف
- افزایش لرزش فرمان و انتقال ارتعاش به بلبرینگ چرخ‌ها
- افزایش مصرف سوخت در اثر نیاز به ترمزگیری‌های بیشتر
- کاهش عمر مفید تایرها به دلیل ترمزگیری ناگهانی
به‌طور میانگین، هزینه‌های جانبی ناشی از اِسقاط زودرس لنت و دیسک در یک دوره ۵۰ هزار کیلومتری معادل ۲ میلیون تومان است که به‌سادگی قابل اجتناب است نیاز به ترمزگیری‌های بیشتر
- کاهش عمر مفید تایرها به دلیل ترمزگیری ناگهانی
به‌طور میانگین، هزینه‌های جانبی ناشی از اِسقاط زودرس لنت و دیسک در یک دوره ۵۰ هزار کیلومتری معادل ۲ میلیون تومان است که به‌سادگی قابل اجتناب است.
دوران زمانی تعویض و استانداردهای مربوط
سازندگان خودرو و شرکت‌های تولید روغن ترمز، معمولاً دورههای مربوط
سازندگان خودرو و شرکت‌های تولید روغن ترمز، معمولاً دورههای زیر را توصیه می‌کنند:
- هر ۲۰ تا ۳۰ هزار کیلومتر‌های زیر را توصیه می‌کنند:
- هر ۲۰ تا ۳۰ هزار کیلومتر یا هر ۱۲ تا ۱۸ ماه یا هر ۱۲ تا ۱۸ ماه (DOT 3 و DOT 4)
- در خودروهای (DOT 3 و DOT 4)
- در خودروهای پرمصرف یا در شهرهای مرطوب، هر ۱۰ پرمصرف یا در شهرهای مرطوب، هر ۱۰ تا ۱۲ ماه
- استفاده از روغن‌های دارای تا ۱۲ ماه
- استفاده از روغن‌های دارای استانداردهای DOT 3 یا DOT 4 با گرید SAE مناسب
استانداردهای DOT 3 یا DOT 4 با گرید SAE مناسب
پیشنهاد می‌شود هنگامپیشنهاد می‌شود هنگام سرویس دوره‌ای، ضمن کنترل سطح روغن، نمونه‌برداری و بررسی رنگ روغن نیز صورت سرویس دوره‌ای، ضمن کنترل سطح روغن، نمونه‌برداری و بررسی رنگ روغن نیز صورت گیرد. اگر روغن تیره، ابری یا دارای ذرات معلق بود، حتی اگر کیلومتر کمی گیرد. اگر روغن تیره، ابری یا دارای ذرات معلق بود، حتی اگر کیلومتر کمی با آن پیموده باشید، بلافاصله باید تعویض شود.
نکات کلیدی در انتخاب و نگهداری
۱. همیشه از روغن مرغوب با استاندارد DOT مناسب (۳ یا ۴) استفاده کنید.
۲. ظروفوب با استاندارد DOT مناسب (۳ یا ۴) استفاده کنید.
۲. ظروف روغن را پس از باز شدن تا حد امکان در دمای مناسب و دور از رطوبت نگ روغن را پس از باز شدن تا حد امکان در دمای مناسب و دور از رطوبت نگهداری کنید.
۳. قبل از تعویض، مدار ترمز را با هوایهداری کنید.
۳. قبل از تعویض، مدار ترمز را با هوای فشرده یا کیت مخصوص پاک کنید.
۴. پس فشرده یا کیت مخصوص پاک کنید.
۴. پس از پرکردن مخزن، حتماً هواگیری کامل انجام شود تا حباب از پرکردن مخزن، حتماً هواگیری کامل انجام شود تا حباب هوا حذف شود.
۵. در خودروهای مجهز به سیستم الکتر هوا حذف شود.
۵. در خودروهای مجهز به سیستم الکترونیکی ترمز (EBD، ABS و سیستم‌هایونیکی ترمز (EBD، ABS و سیستم‌های پیشرفته) حتماً کد خطا در دیاگ چک پیشرفته) حتماً کد خطا در دیاگ چک شود.
جمع‌بندی
تأخیر در تعویض روغن ترمز، علاوه
تأخیر در تعویض روغن ترمز، علاوه بر تهدید جان سرنشینان و سایر کاربران جاده، هزینه‌های مستقیم و پنهان فرا بر تهدید جان سرنشینان و سایر کاربران جاده، هزینه‌های مستقیم و پنهان فراوانی دارد. عملکرد ضعیف ترمز می‌تواند به تصادفات مرگبار منجر شود و آسیب‌های مکانیکی از خروانی دارد. عملکرد ضعیف ترمز می‌تواند به تصادفات مرگبار منجر شود و آسیب‌های مکانیکی از خرابی سیلندر تا اختابی سیلندر تا اختلال در ABS را رقم بزند. هزینه تعمیرلال در ABS را رقم بزند. هزینه تعمیر این قطعات گاهی چند این قطعات گاهی چند برابر هزینه‌ی یک تعویض دوره‌ای روغن است. رعایت دوره برابر هزینه‌ی یک تعویض دوره‌ای روغن است. رعایت دورههای تعویض، انتخاب روغن مرغوب و انجام هواگیری دقیق، کل‌های تعویض، انتخاب روغن مرغوب و انجام هواگیری دقیق، کلید اطمینان از عملکرد بهینه و طول عمر بالای سیستم ترمز شماست.
حفظ ایید اطمینان از عملکرد بهینه و طول عمر بالای سیستم ترمز شماست.
حفظ ایمنی را از با اولویت‌ترین بخش‌های نگهداری خودرو بدانمنی را از با اولویت‌ترین بخش‌های نگهداری خودرو بدانید؛ امنیت سرنشینان و کاهش هزینه‌های ناخواسته، ارزش تغییرید؛ امنیت سرنشینان و کاهش هزینه‌های ناخواسته، ارزش تغییر منظم روغن ترمز را صدچندان می‌کند. منظم روغن ترمز را صدچندان می‌کند.
